Na domaćim portalima pojavila se vest pod naslovom, Šta je mit, a šta istina? Zašto car Dušan nije proglašen svetim? Detaljno su objašnjena četiri razloga zašto car Dušan nije proglašen svetim.
Međutim, u tekstu nije naveden i objašnjen *peti*, ključni razlog zbog čega je najmonumentalnija ličnost srpske srednjovekovne države izopštena sa spiska mogućih svetaca SPC, iako je *sagradio i obnovio veliki broj manastira i crkava*. Vladao je duplo manje od svog dede kralja Milutina, koji je za 42 godine svoje vladavine obnovio i sagradio 42 crkve i manastira. Car Dušan u tome uopšte nije zaostajao za svojim dedom i da je na tronu ostao koliko i Milutin, sigurno bi ga prevazišao u ktitorstvu pravoslavnih svetinja.
Car Dušan je toliko obilno darivao manastir Hilandar na Svetoj gori, kupujući posede i imanja za njega, da *Hilandar i danas pojedinačno ima najviše poseda od svih svetogorskih manastira*, a oko 1/4 ukupnih poseda na Svetoj gori pripada Hilandaru.
Dušan je *proširio srpsku državu* na teritorije na kojima su Srbi ranije vekovima živeli, ali su već tada bili podvrgnuti asimilaciji i zatiranju identiteta, iako u to vreme nije bila razvijena svest o očuvanju nacionalnog identiteta.
Car Dušan je *doneo monumentalan zakonik*, kojim je dodatno pravno uredio svoju državu, a ovaj zakonik prvi u pravnoj istoriji sadrži procesnu odredbu, po kojoj _*sudije treba da se drže zakona i da sude po zakonu*_, a ne želji cara ili njegovih velikodostojnika. Ovakve zakonike donose samo najveći državnici, a Dušan je po mnogo čemu obeležio srednjovekovnu epohu na *H’lmu* (koji su Turci preimenovali u Balkan po svom nazivu za Staru planinu koja se iz Srbije proteže do današnje centralne Bugarske), što bi neki da potru i potisnu u zaborav, pa su se zdušno borili i da ne bude kanonizovan za sveca. Videćemo i o kome se radi.
Car Dušan je bio *briljantan vojskovođa*, a istakao se još u 22. godini, predvodeći deo srpske vojske, kojoj je glavnokomandujući bio njegov otac kralj Stefan, protiv Bugara kod Velbužda (Ćustendil u današnjoj Bugarskoj) 1330. godine, kada je bugarskoj vojsci nanet katastrofalan poraz i sprečena koalicija Bugarske i Istočno romejskog carstva protiv rastuće srpske države koja je sve više objedinjavala rascepkane teritorije na kojoj su Srbi bili dominantan narod.
Pravac napredovanja srpske vojske pod Dušanovom komandom je išao prema jugu H’lma, direktno u centar Istočno romejskog carstva, koje se već tada dosta osipalo i slabilo.
Karta Dušanovog carstva koju je nametnuo ministar prosvete, a onda i predsednik Vlade Srbije iz 19. veka Stojan Novaković, bila je dosta sužena po želji Austrije, što je proisteklo iz Tajne konvencije Srbije i Austrije iz 1881. godine, kojom se Srbija obavezala da će u svemu slediti interese Austrije, zarad političke podrške nakon što je Rusija izdala interese Srbije posle Krimskog rata 1856. i srpsko turskih ratova od 1876. do 1878. godine.
Tada je Bugarska proširena skoro 300 km na zapad, na vekovne srpske teritorije, pa se srpski knez Milan (od 1881. godine kralj) okrenuo Austriji i zatražio političku podršku, što je identitetski, Srbe preskupo koštalo.
Holandske, nemačke i francuske karte iz Srednjeg veka svedoče da je *Dušanovo carstvo bilo mnogo veće* od onog koje je Novaković nametnuo srpskim đacima, nastojeći da ispoštuje jedan od zahteva Austrije, koja je već tada želela da umanji veličinu ogromnog Dušanovog carstva koje je obuhvatalo skoro celo poluostrvo H’lm, velike delove Dalmacije (koja je bila posebna regija sve do 20. veka kada je poklonjena Hrvatskoj, koja se do tada prostirala samo da području Zagorja), velike delove Slavonije i ostatka Panonske nizije, ogroman deo današnje Rumunije (koja je identitetski nastala tek posle Krimskog rata, jer je do tada bogoslužbeni jezik bio starosrpski (crkvenoslovenski, staroslovenski), a pismo ćirilica), kao i kompletnu današnju severnu Grčku, skoro do Peloponeza.
*Ovde leže ključni razlozi zbog kojeg car Dušan nije proglašen za sveca.*
Naime, grčki identitet se u antičko doba vezivao isključivo za države-polise (utvrđeni gradovi sa širokom okolinom – najpoznatije Atina i Sparta), sve dok Rimsko carstvo nije pokorilo i ove prostore.
Na širokom području, van ovih grčkih država-polisa, tada je bio dominantan srpski identitet, jer je to stanovništvo bilo višestruko brojnije, ali raspršeno na velikom prostoru i vekovima nenaviknuto na ratovanje (arheološka iskopavanja na širokom prostoru H’lma su potvrdila da u vreme Vinčanske, i starije Starčevačke kulture, nisu korišćena oruđa namenjena ratovanju, zbog čega se pred ratobornim došljacima iz Afrike povlačilo u dubinu kontinenta).
Naime, Grci su od dolaska na H’lm pre oko 4.000 godina, za svoje mnogobrojne severne susede – _*starosedeoce*_ koristili različite termine: *Serbes (Srbi)*, Pelazgi, Peloti (Heloti), Dardani, Tribali, Iliri (termin za Srbe preuzet od Germana i Franaka), Sarmati i dr.
Prvo objedinjavanje teritorija današnje Grčke u jedinstvenu i centralizovanu državu realizovao je tek *Aleksandar Makedonski*, sin Filipa II Makedonskog. Tadašnja _*Macedonia*_ nije bila grčka država nego regija na H’lmu, u kojoj je bilo grčkog stanovništva, ali u kojoj je dominantno preovlađivalo starosedelačko stanovništvo, za koje su stari Grci koristili pomenute termine.
Regija _Macedonia_ je ušla u sastav jedinstvene države na tom području tek sa Aleksandrom Makedonskim, koji je u izveštaju svome ocu naveo – *Pokorio sam sve grčke države* (polise), a ne objedinio sam sve grčke države. Ogromna je razlika!
Grčki identitet na ovom području je u to vreme prevagnuo, pre svega zbog činjenice što su skoro sva dokumenta pisana grčkim alfabetom koji je nastao na osnovu tzv. Vinčanskog pisma (_jedan glas – jedan znak_; stari Grci su imali problem sa izgovaranjem pojedinih suglasnika, svojstvenih srpskom jeziku, pa zbog toga grčki alfabet ima samo 24 znaka, za razliku od Vinčanskog pisma koje je imalo preko 30 znakova, a neke verzije srpske srednjovekovne ćirilice i glagoljice čak i 38 znakova).
Nakon osvajanja od strane Rimljana, grčki identitet se razvijao isključivo u okviru Rimske države, na hrišćanskom nasleđu i rimskoj pravnoj tradiciji, zadržavajući neke elemente grčkog identiteta, a pre svega zahvaljujući grčkom jeziku, koji je korišćen u javnoj upotrebi paralelno sa latinskim jezikom i latinskim pismom.
U vreme Rimskog carstva, po mnogim istoričarima, na području današnje Srbije je rođeno 19 rimskih careva. Među njima su najpoznatiji *Konstantin*, za vreme čije vladavine je hrišćanstvo priznato kao religija i prestao je progon hrišćana, i *Justinijan*, koji je objavio čuveni zakonik u periodu od 527. do 534. g. i za vreme čije vladavine je izgrađena jedna od najlepših hrišćanskih bogomolja *crkva Presvete Mudrosti (Aja Sofija)* u Konstantinopolju.
Razvoju grčkog identiteta na širokom području južnog H’lma i Male Azije posebno je doprinelo *nametanje grčkog jezika u bogosluženju*, kao i zbog činjenice što su grčki episkopi bili imenovani čak i u eparhijama u kojima nije ni bilo Grka ili su bili neznatna manjina.
I pored toga što je Vaseljenski patrijarh formalno samo *prvi među jednakima*, Vaseljenska patrijaršija je oduvek tiho nametala svoj verski uticaj i *grčki jezik* i onim narodima koji su imali svoje pismo i dugačku pismenu tradiciju pre hrišćanstva.
Autokefalnost (crkvena samostalnost) se i tada teško sticala, zato što se Vaseljenska patrijaršija nerado odricala ove poluge moći, proistekle iz praktikovanja hrišćanstva, a prenosila se na politički uticaj na druge narode i neposredno ispoljavala na očuvanju, razvoju i unapređenju nacionalnog identiteta.
Grčki episkopi su sve do sredine 19. veka bili imenovani širom srpskih zemalja, duž Povardarja i Pomoravlja, pa čak i Bosni, a o njihovoj „duhovnosti“ u srpskim zemljama, odnosu prema domicilnom stanovništvu, nametima i pokušajima forsiranja grčkog jezika postoje brojni istorijski zapisi. Knez Miloš Obrenović je muke imao da neke grčke episkope protera iz Srbije i omogući svom narodu versku slobodu i bogosluženje na srpskom jeziku.
Sa podelom Rimskog carstva, na zapadno (sa prestonicom u Rimu, koje se ubrzo i raspalo) i *istočno*, sa prestonicom u Konstantinopolju, koje je nastavilo državotvornu koncepciju starog Rima, *grčki identitet je ponovo dobio na izražaju*, ali ovog puta u Istočnom romejskom carstvu koje je trajalo sve do 1453. godine i pada Konstantinopolja u turske ruke.
Ovo carstvo se nikada u istoriji nije zvalo *“Vizantija“*. Taj naziv je nametnuo nemački istoričar Heronim Volf 1557. godine , da bi se eksklizivitet „Rimsko carstvo“ odnosio samo na carstvo kojim se vladalo iz Rima, a posebno zbog toga što je na Zapadu pokušana restauracija starog Rimskog carstva u formi tzv. *Svetog rimskog carstva* sa nemačkim teritorijama u epicentru (u različitoj formi je trajalo od 962. do 1806. godine, ali nikada nije zaživelo kao jedinstvena i centralizovama država).
Na istoku jedinstvenog Rimskog carstva, sve do njegove podele, uporedo je bio zastupljen latinski i grčki element (latinski jezik i pismo u administrativnoj upotrebi, a grčki jezik i pismo u bogoslužbenoj upotrebi).
Sa podelom Rimskog carstva i raspadom zapadnog dela carstva, grčki element je potpuno prevladao, i pored toga što je srpski (tek kasnije je nametnut termin „slovenski“) bio široko rasprostranjen na prostoru centralnog i južnog H’lma.
Inače, „pristajanje“ ostalih naroda na dominantnu upotrebu grčkog jezika i pisma u ovom carstvu, i pored činjenice što Grci nisu bili apsolutna većina, objašnjivo je zbog činjenice da je pre svega bilo bitno održati državnu koheziju i uspostavljeni državno pravni poredak.
Osim toga, nije jedinstvena prilika u istoriji da je jedan narod usvajao jezik i pismo drugog naroda, jer je to slučaj i sa beduinuma na severu Afrike, koji su zadržali svoj jezik, ali su usvojili arapski jezik i pismo, zatim Turcima, koji su usvojili arapsko pismo, ali i dosta reči iz arapskog jezika, a svedoci smo današnje masovne upotrebe engleskog jezika u svetu, uz zadržavanje svog jezika i pisma.
Sa buđenjem nacionalne svesti Srba, ali i ostalih Slovena u 18. i 19. veku, Bečko-berlinska istorijska škola je u saradnji sa jezuitima nastojala da sakrije ključne činjenice iz istorije ovih naroda, da bi Katolička crkva i Germani tako mogli da nameću i realizuju svoje (geo) političke agende i ciljeve.
Jezuiti su falsifikovali Porfirogenitov spis iz sredine 10. veka _*De administrando imperio*_ (O upravljanju carstvom) i dopisali deo „O narodima“, što je čist falsifikat, jer se u njemu pominje nekakva „Velika Hrvatska“, koja identitetski nije postojala u to vreme, kao ni pojam „Hrvati“.
Osim toga, dopisani deo po svojoj strukturi, rečniku i jezičkim formulacijama bitno odudara od dela _De administrando imperio_. Jasno je sa kakvim ciljem je falsifikovan ovaj spis.
Ovo je jedini dokument koji govori o navodnom doseljivanju Srba na H’lm u 7. veku (termin Sloveni je mnogo mlađi od termina Srbi), ali postoji mnogo dokumenata grčkih, rimskih, jermenskih istoričara koji pominju Srbe mnogo ranije pre 7. veka na ovim prostorima.
_*Velika slika nikada ne može da se smesti u mali okvir*_, zbog čega je bio neophodan ovaj detaljan uvod da bi se fragmenti ovako složenog pitanja bolje sagledali i uklopili u mozaik, koji bi gledan izdaleka i u većem „okviru“ mogao bolje da pruži celovitiji odgovor na pitanje *nekanonizovanja cara Dušana za sveca*, ako je tačan odgovor sa ove istorijske distance uopšte i moguć.
REZIME:
Car Dušan je *naprasno umro u 47.* godini u naponu fizičke snage, političke i državničke moći, kada se spremao za _*osvajanje Konstantinopolja*_ i potpuno preuzimanje političkog i vojnog preimućstva od Istočnog romejskog carstva u kome je grčki element bio preovlađujući, pre svega zbog administrativne i bogoslužbene upotrebe grčkog jezika i pisma, ogromne podrške Vaseljenske patrijaršije, i pored toga što su Grci bili manjina u tom carstvu u odnosu na druge narode: Srbe, Bugare, Jermene, Gruzine, Jevreje i dr.
Rastuća srpska država je bila direktan takmac dekadentnom i opadajućem Istočnom romejskom carstvu, čiji se uticaj zadržao samo u Konstantinopolju, drugim utvrđenim primorskim gradovima i priobalju, sa tendencijom nepovratnog gubitka političke, ekonomske i vojne moći, a time i sužavanja teritorije.
Hipotetičkim preuzimanjem preimućstva u pravoslavnom svetu od Istočnog romejskog carstva, srednjovekovna Dušanova Srbija bi sigurno ojačala svoj identitet na prostoru celog H’lma i Male Azije, uz uvođenje srpskog jezika i ćirilice u administrativnu upotrebu, ali i sve veću bogoslužbenu upotrebu, pa i uticanje na izbor Vaseljenskog patrijarha, sa još dalekosežnijim posledicama koje bi proistekle iz ovoga, što je sve zajedno *za Grke bilo neprihvatljivo.*
Iako nema pouzdanih dokaza, smatra se da je car Dušan otrovan. Po načelu – _ko ima motiv, na njega pada sumnja_, sumnja je pala na Grke, kojih je bilo dosta na njegovom dvoru.
*Dušanovom smrću je otklonjena velika pretnja za grčki identitet i nepovratno zaustavljen rast srednjovekovne Srbije*, pre svega nauštrb teritorija Istočnog romejskog carstva, koje se onda suočilo sa još većom pretnjom iz Azije, rastućim Turskim carstvom.
Odmah nakon smrti cara Dušana 1355. g, Grci i Vaseljenska patrijaršija (VP) su pokrenuli veliku akciju njegove marginalizacije kao državnika i moralne diskreditacije, a time i obesmišljavanja svake inicijative da bude kanonizovan za sveca.
VP je još 1352. g, bacila anatemu na srpskog vladara i patrijarha, zbog toga što Romejski car nikako nije mogao da se saglasi sa imenovanjem drugog cara u svom susedstvu, a VP nije htela da se saglasi sa podizanjem srpske crkve iz statusa arhiepiskopije u status *patrijaršije*, što je Dušanu bilo neophodno, jer je _*samo patrijarh mogao da kruniše cara*_.
Ova anatema je skinuta tek 1375. g. zalaganjem kneza Lazara, ali se Srpska crkva tada obavezala da neće širiti svoj verski uticaj na kanonskim teritorijama VP, i pored toga što su na mnogim njenim područjima Srbi bili većina, a kriterijum je bio srpski jezik u narodnoj upotrebi.
Na ovaj način je VP zadržala svoj verski uticaj i kanonsku nadležnost, uz *isključivo korišćenje grčkog jezika u bogosluženju* i na područjima na kojima su Grci bili manjina, a Srbi većina.
Pročitajte još:
- Doktor Aleksandar Raković – EU direktive ne treba prihvatiti
- Glumica poručila NBA zvezdi – Smorio si me u krevetu, ne možeš da izdržiš ni dva sata (VIDEO)
Zbog toga su tamošnji etnički Srbi uz redova sveštenstva i monaštva u bogosluženju morali da koriste *isključivo grčki jezik*, a Srbi sa ovih područja, koji su hteli da praktikuju svoje Pravoslavlje, Svetu liturgiju su mogli da slušaju takođe samo na grčkom jeziku.
Imajući u vidu da su *centri pismenosti* u to vreme bili manastiri i crkve, nesumljiv je bio uticaj Grka i VP na formiranje javnog mnjenja po pitanju kanonizacije kojom bi car Dušan postao svetac ne samo u okviru monaštva i sveštenstva, nego i meću neobrazovanim stanovništvom, *pa i među Srbima*.
Osim toga, da bi se u Pravoslavlju neko kanonizovao za sveca, mora da se dobije i *saglasnost VP*, koja po pitanju kanonizacije cara Dušana za sveca ima _*nepokolebljivo negativan stav*_, koji se nikada neće promeniti iz već pobrojanih razloga.
Velikodostojnici SPC su upoznati sa ovim stavom VP i nikada nisu ni pokušali da pokrenu kanonizaciju cara Dušana za sveca, jer bi svaka inicijativa bila besmislena, čak i kada bi postojala saglasnost u Sinodu i Svetom arhijerejskom Saboru SPC.
Valja pomenuti i da je SPC sve do sredine 19. veka trpela izuzetno jak uticaj VP i grčkih episkopa u Povardarju, Pomoravlju i Bosni, jer je VP nastojala da drži preimućstvo u čitavom Pravoslavlju, pa i nad SPC, čega smo i danas svedoci.
Naime, VP je dala _tomos_ o autokefalnosti kanonski nepriznatoj Pravoslavnoj crkvi Ukrajine i održava sastanke sa predstavnicima kanonski nepriznate Makedonske pravoslavne crkve – MPC (koju su formirali jugoslovenski komunisti 1967. godine radi cepanja srpstva i rastakanja srpskog nacionalnog identiteta), sa kojima VP dogovara modalitete za formalno priznavanje MPC i njeno nekanonsko izdvajanje iz okrilja SPC.
Začuđujuće je koliko se istorija ponavlja i kako se teško menjaju istorijske matrice po kojima se odvijaju ključni istorijski događaji koji nepovratno i sudbinski određuju istoriju mnogih naroda, pa i Srba!
Kada bi točak istorije mogao da se vrati unazad, _*sprečavanje Dušanovog trovanja je sigurno jedan od ključnih događaja*_ koji bi krucijalno promenio tokove istorije na ovim prostorima, jer bi bila:
*1.* uspostavljena još čvršća državna organizacija na mnogo većem prostoru od tadašnjeg Dušanovog carstva.
*2.* dekadentno Istočno romejsko carstvo bi na celoj teritoriji bilo zamenjeno rastućim Srpskim carstvom, a ne islamskim Turskim carstvom, koje je u narednim vekovima evropskim narodima donelo velike nesreće i brojne podele po nacionalnoj i verskoj osnovi.
*3.* blagovremeno bi bio pripremljen adekvatan naslednik na carskom prestolu i adekvatna državna administracija, pa se ne bi desilo da *velikaši razdrobe carstvo* i učine ga lakim plenom za grabljivce koji oduvek kidišu na srpske zemlje.
*4.* srpski nacionalni identitet bi sigurno dobio na ekspanziji na mnogo širem području od sadašnjih teritorija na kojima je očuvan, što bi otežalo nasrtaje mnogih osvajača na ove prostore.
*5.* bilo bi sprečeno prodiranje Turaka u Evropu i Srbi kao narod ne bi izgubili korak u napretku sa ostalim evropskim narodima, koji su bili pošteđeni turskog ropstva.
Međutim, danas uopšte više nije bitno pitanje – zbog čega car Dušan nije kanonizovan za sveca, nego *šta smo mi naučili iz istorije*, koja mora da se postavi u „širi okvir“ da bi se svaki njen fragment adekvatno i kritički sagledao, da se ne bi ponavljale istorijske greške koje su nas identitetski mnogo i skupo koštale?
Pratite Portal Dnevni Puls na Fejsbuku i Viberu!
Dnevni Puls/Autor: Slobodan